De toekomst van gisteren

Op de eerste verjaardag van zijn dood verschijnt de nagelaten novelle De tijd zelf van Harry Mulisch. Tijdens de nieuwjaarsreceptie van De Bezige Bij citeerde uitgever Robbert Ammerlaan al vol trots een echte Mulischiaanse paradox uit het onvoltooide werk, over het ondeelbare ogenblik van het heden dat voorbij is voor je het weet. "Als je nu 'nu' zegt, dan is de 'n' op een bepaalde moment al in het verleden, terwijl de 'u' nog in de toekomst is, dus allebei zijn zij nergens."
Mulisch was schrijver, geen lezer. Maar een uitgever is een lezer bij uitstek. Dus Ammerlaan had kunnen weten dat deze paradox niet zozeer 'Mulischiaans' is, maar een klassieker in de wereldliteratuur (als er al sprake is van een paradox, maar dit terzijde).

In The imperfectionists van Tom Rachman vertelt de stervende Ooostenrijkse intellectueel Gerda Erzberger aan haar necrologie-schrijver niet bang te zijn voor de dood. "What I really fear is time. That's the devil: whipping us on when we'd rather loll, so the presents sprints by, impossible to grasp, and all is suddenly past, a past that won't hold still, that slides into these inauthentic tales."

Ze heeft het gevoel dat het heden constant uit elkaar aan het vallen is. Erzberger haalt Heraclitus erbij: "No man steps in the same river twice, for it is not the same river and he is not the same man."

Maar ze had net zo goed Goethe van stal kunnen halen. Mephistoteles spreekt in Faust al van het 'leeren Augenblick', dat de arme mens vast probeert te houden. Niet aan beginnen, luidt de boodschap. "Ich liebe mir dafür das Ewig-Leere."

Big Brother

Voor zijn documentaire Twin Brothers, 53 Scenes from a Childhood volgde regisseur Axel Danielson tien jaar lang de tweeling Gustav en Oscar, van hun negende tot hun negentiende. De een groeit uit tot een slungel, de ander blijft door zijn groeistoornis een dwerg.

Het toeval schrijft voor welke van de twee broers de dwerg is.