De terugkeer van de stoel

Vorige week in het nieuws: de Amerikaanse staat Tennessee denkt aan de terugkeer van de elektrische stoel. Dodelijke injecties doden nog wel, maar niet snel genoeg, nu farmaceutische bedrijven vertikken nog langer snelwerkend gif te leveren en amateur-artsen bij gebrek aan beter dodelijke cocktails moeten shaken.

(De Amerikaanse volksvertegenwoordiger Paul Ray kwam ook nog met het vuurpeloton aanzetten als "waarschijnlijk de meest humane manier om iemand te doden". Menselijk. Hij kon wel eens gelijk hebben: dieren schieten elkaar niet dood.)

In Tennessee hebben ze vast niet Roundhay, tuinscène gelezen van Marente de Moor. Zij laat zien hoe de doortrapte uitvinder Thomas Edison de elektrische stoel gebruikte om zijn concurrent George Westinghouse zwart te maken. Westinghouse pleitte voor gebruik van wisselstroom (AC), Edison was voor zijn eigen gelijkstroom (DC).

In deze War of Currents wilde Edison zijn concurrent een belangrijke slag toebrengen door te laten zien hoe gemakkelijk een terdoodveroordeelde met de gevaarlijke wisselstroom aan zijn einde geholpen zou kunnen worden. Dronkelap William Kemmler had zijn liefje met een bijl vermoord. Hij werd in 1890 het eerste slachtoffer van de elektrische stoel (ook humaan: de veroordeelde hoefde niet staand te sterven, vandaar die stoel).

In zijn roman Flitsen staat Jean Echenoz uitvoeriger stil bij deze primeur. Na een eerste stroomstoot blijkt Kemmler nog te leven, dus volgt een tweede:

"(...) algauw verspreidt zich dan een sterke geur van geroosterd vlees, terwijl er lange vonken uit Kemmlers ledematen tevoorschijn schieten, zijn overvloedige zweet verandert allengs in bloed, er begint een dikke rookwolk uit zijn hoofd op te stijgen en zijn ogen proberen met succes uit hun kassen te ontsnappen, totdat er geen twijfel meer bestaat aan zijn overlijden, dat officieel wordt vastgesteld  door een gerechtelijk geneeskundige."

Westinghouse merkte op dat de beul beter een bijl had kunnen gebruiken. Misschien moet Tennessee maar eens nadenken over het oplappen van de guillotine.

Deus in machina

Secondenlang staat Noach in de film van Darren Aronofsky met een mes boven zijn twee pasgeboren kleindochters. Hij moet ze doden. Dat is de wil van God. God heeft het helemaal gehad met de zondige mens. Ze moeten tot het laatste exemplaar verdwijnen.

Denkt Noach. Hij heeft zijn familie uitgelegd dat zij de laatste mensen op aarde zijn.

Maar de plotselinge vruchtbaarheid van Noachs schoondochter en de geboorte van een tweeling dreigen roet in het eten te gooien. Zij vormen een bron van nieuw leven. Hun bestaan is strijdig met de wil van God. Dus staat Noach daar met dat mes in zijn hand, bovenop de ark.

Die seconden met dat mes boven de tweeling moeten natuurlijk uren duren in de film. Spannend!

Moraal

Maar echt spannend wordt het geen moment. Natuurlijk doodt Noach zijn kleinkinderen niet. Hij heeft liefde in zijn hart gevoeld, hij bergt het mes weer weg.

Noach trotseert de wil van God. Hij laat God in de machine. Gelukkig maar, vindt de bioscoopbezoeker van nu: Noach doet goed. De moraal kan zonder God.

Maakt dat Noach tot een beter mens, of op zijn minst, een moderner mens dan Abraham? Zijn geloof stelde God op de proef door hem op te dragen zijn zoon Isaäk te offeren. De godvrezende Abraham bindt zijn zoon op een brandoffer en heft zijn mes op hem te slachten.

Spannend! Zou Abraham net als Noach de liefde in zijn hart voelen? Vast wel. Maar het is niet uit de goedheid van zijn hart dat Abraham zijn zoon spaart. Het is God die ingrijpt. De deus ex machina krijgt gestalte in een engel die Abraham weerhoudt van het offer. Uiteindelijk raakt God ervan overtuigd dat Abraham ontzag voor Hem heeft: het offer is niet meer nodig (waarom de alwetende God dit bewijs nodig had, laat de schrijver van Genesis wijselijk in het midden).

Bijbelvast

Noach had God dus niet nodig om zijn kroost te sparen, Abraham wel. Maakt dat Abraham tot een vroom maar onbarmhartig mens en Noach tot een goddeloze moderne held?

De vraag zou helemaal niet aan de orde zijn geweest als Darren Aronofsky wat dichter bij de bijbeltekst was gebleven. God wil de mensen verdelgen, staat er in Genesis. Maar Hij maakt uitdrukkelijk een uitzondering voor de rechtvaardige Noach. Als de zon weer schijnt zegt God dat Noach en zijn nakomelingen de aarde moeten bevolken. Noach en zijn gezin zijn dus niet de laatste mensen.

Als Aronofsky zich hierbij gehouden had, zou zijn film bijbelvaster zijn geweest - al doet dat er natuurlijk niet toe: zijn film was er niet van opgeknapt. Maar belangrijker: Noah zou ook een stuk logischer zijn geweest - wat de film zeker goed had gedaan. Als Noach zichzelf en zijn gezin echt als de laatste mensen zag, had hij zijn ark alleen maar voor de dieren hoeven te bouwen. Zelf had hij dan gewoon in de zondvloed ten onder kunnen gaan.

Maar een Hollywoodfilm heeft een held, een moreel dilemma en een goede afloop nodig. Misschien moet Aronofsky het leven van Abraham maar eens gaan verfilmen. Compleet met deus ex machina.